Dominee Henk-Jos helpt tientallen Dordtse gezinnen aan boodschappen: 'Ik heb geleerd dat je armoede niet zomaar kunt oplossen'

In de vrachtwagensluis naast de supermarkt staan ze met z'n drieën klaar, Henk-Jos en kerkleden en vrijwilligers Angelo en Mieke. Het is altijd weer een verrassing wat er zo hun kant op zal komen. Wat blijft er onverkocht en zit echt tegen de uiterste houdbaarheidsdatum aan? "Vorige week hadden we bijna geen brood om weg te geven", herinnert Mieke zich. Ze hoopt dat dat deze vrijdag anders is, want een boterham is onmisbaar in menig gezin.

De vakkenvullers en de andere PLUS-medewerkers maken in de winkel de schifting: wat is morgen niet meer te verkopen, maar nog wel prima te eten? Dat gaat zo allemaal richting de leden van de Kerk van de Nazarener uit het Dordtse Reeland. Die maken er pakketten van en brengen ze vervolgens naar de mensen in nood.

Mieke kijkt blij als de grote deuren van de laad- en losplek open gaan. Er worden armen vol met broodzakken aangedragen. "Dit is wel héél véél brood", lacht ze. En dat is niet alles: Indische balletjes, luxe kant-en-klare lasagne, frambozentaart, meloenen met hoogstens een klein plekje, donuts, verse salades, vegaburgers, hamlappen en nog veel meer. Een krantje bovenop maakt het pakket compleet.

"Toen ik dit voor de eerste keer zag, dacht ik: hoe kán dit? Dat dit zomaar weggegooid wordt. Vreselijk." Mieke is blij dat de Dordtse supermarkt het weggooien van stapels voedsel voorkomt door elke dag gratis boodschappen beschikbaar te stellen die niet meer worden verkocht. En dat daar gezinnen mee worden geholpen die het nodig hebben. Dat is eigenlijk nog het mooiste.

Het is bijna tijd om te vertrekken en ik ga als verslaggever mee op pad. Henk-Jos van Leeuwen (41) brengt al jarenlang boodschappen rond. In coronatijd kreeg hij zelfs een speciale ontheffing om tijdens de lockdown op straat te mogen zijn. Zijn werk werd gezien als essentieel.

"We hebben deels een wisselende groep met mensen, maar ook een aantal vaste klanten die we al een paar jaar voorzien van boodschappen", vertelt hij over de ontvangers van de pakketten. "Ik probeer er voor deze mensen te zijn. Omdat je elkaar elke vrijdag ziet, leer je elkaar kennen. En leer je ook armoede kennen. Ik heb geleerd dat armoede vaak iets is wat je niet zomaar kunt oplossen."

In Van Leeuwen's blauwe, ietwat afgetrapte stationwagon rijden we richting Stadspolders. Dat is een buitenwijk van Dordrecht die niet direct bekend staat als arm. "Een woning zegt niet altijd alles. Zelfs een auto niet. Ik kende iemand die soms reed in de prachtige auto van zijn buren. Dat verdoezelt dan de ware situatie." Zijn eigen wagen heeft al heel wat 'ton' op de teller staan en is voor een paar honderd euro gekocht, maar laat de dominee vooralsnog niet in de steek. "Deze zomer hebben we het toch weer gered richting de camping in Frankrijk", lacht hij. Eén ding weet hij wel: de motor mag niet uit tussen de adressen en blijft dus altijd draaien. "Anders overleeft de accu het niet."

Het eerste adres van de avond is dat van de 57-jarige Sandra*. "Ze heeft het hard nodig. Er speelt van alles in haar leven. Het is eigenlijk buiten ons gebied en een stukje om, maar dat geeft niet. Het is mooi om daar even langs te rijden. Je leert elkaar steeds beter kennen. Het zijn voor sommige mensen niet alleen de boodschappen, het is ook het contact dat je hebt", zegt de buurtpastor die eigenlijk werkt in Het Reeland.

We bellen even later aan bij iemand van wie je niet direct zou vermoeden dat er problemen in haar leven zijn als je haar ziet. Sandra straalt als ze Henk-Jos ziet. "Ik ben er zo blij mee. Met alleen een uitkering hou je je hoofd nu niet meer boven water. Ik weet zeker dat er heel veel mensen blij mee zijn", zegt ze nadat ze de volle bananendoos in haar keuken heeft gezet.

In korte tijd veranderde er veel in haar leven waardoor ze nu nauwelijks de eindjes aan elkaar kan knopen. "Een scheiding. En ik heb een hartstilstand gehad. Kijk maar." Bij haar bovenste ribben is onder haar huid inderdaad een soort doosje te zien. Dat kastje moet nieuw hartfalen voorkomen. "Als je niet meer kunt werken, ga je financieel gezien snel naar beneden. Soms kies je niet voor armoede. Als ik supergezond was, was ik lekker aan het werk", zegt Sandra. "Maar ik doe wel vrijwilligerswerk. Daar zit geen druk achter."

Dan start nu de thuiswedstrijd, Het Reeland, met vooral de niet al te rijke Vogelbuurt. Dit is de omgeving waar Van Leeuwen zijn diensten houdt. De inspiratie voor het 'redden' van voedsel kreeg hij niet in Dordrecht, maar tijdens zijn opleiding in Utrecht, vertelt hij achter het stuur. "Ik studeerde Theologie. Je zou verwachten dat alles op zo'n opleiding keurig en standaard is, maar ik had een heel bijzondere docent. Hij vertelde op een gegeven moment wat hij in het weekend deed: op zijn kop hangen in de vuilnisbak van supermarkten. Hij haalde daar boodschappen uit voor zichzelf en voor andere gezinnen in de buurt. Hij vertelde ook wat hij deed met het geld dat hij daarmee uitspaarde: naar India reizen en in een sloppenwijk een schooltje bouwen. Ik hoorde dat en vond het prachtig. Dit is wat ik wilde. You practice what you preach."

Zo kwam hij via-via bij een kerk in de Dordtse Vogelbuurt. "De Kerk van de Nazarener is heel praktisch ingesteld. We zijn nauw verwant aan het Leger des Heils. We proberen betere mensen te worden door het woord van God. Dat is vooral in relatie tot andere mensen. Je kan niet in je eentje een beetje heilig gaan zitten zijn." Ook opmerkelijk is de relatief korte lengte van de diensten van Van Leeuwen. Ze duren nooit langer dan 45 minuten. "Dat is aangepast aan de omgeving waar we zitten, zeg ik dan maar", lacht de dominee. "Het is best een volkswijk. Niet iedereen kan anderhalf uur lang luisteren. En na de dienst eten we samen."

We rijden van woning naar woning door de Vogelbuurt en de motor blijft inderdaad op ieder adres draaien. Joyce en haar dochter rennen de straat op als ze Henk-Jos zien stoppen. Vooral de dochter van Joyce keek al reikhalzend uit naar het vaste vrijdagbezoek. De middelbare scholiere vindt het 'unboxen' van de dozen geweldig, zegt haar moeder. En dat kan de verslaggever zich voorstellen, want er zitten echt levensmiddelen in uit het duurste segment: bavarois en gourmetschalen. "Dit is echt goed tegen de voedselverspilling", zegt Joyce. "We zijn er echt superblij mee." Stralend draagt de tiener ondertussen het boodschappenpakket naar huis.

Even verderop krijgt Harry* na jaren voor het laatst een pakket. "Ik heb een baan. Met een vast contract!" De installateur maakt momenteel zijn comeback op de arbeidsmarkt. Hij denkt nu een dikke punt te zetten achter meerdere donkere jaren. "Maar we blijven elkaar wel zien, hè?", zegt hij tegen Henk-Jos. "Ik rij gewoon elke vrijdag even langs, want dan ben ik toch in de buurt", antwoordt de dominee.

De mannen praten over het verrassend lage aantal nieuwe aanmeldingen in deze dure tijd. "Ik denk dat mensen zich toch schamen om voor hun situatie uit te komen. Ze blijven zelf ploeteren. Die moeten dan echt een hoge drempel over om hulp te aanvaarden", denkt Henk-Jos. "Ik heb er zelf echt schijt aan en ik snap niet dat niet meer mensen zich aanmelden", antwoordt Harry. "Veel mensen hebben het veel slechter dan wij. Dan zeg ik: neem eens contact op met Henk-Jos van de kerk. Maar op de één of andere manier durven ze het niet."

Op het laatste adres neemt de buurtpastor wat extra tijd voor een gesprek. Jan* en zijn vrouw hebben soms moeite met het invullen van formulieren en het goed bijhouden van hun administratie. Ze vrezen het bedrag dat ze moeten gaan betalen als hun jaarcontract voor gas, water en licht binnenkort afloopt. Ze kunnen zich geen voorstelling maken van het nieuwe bedrag. "Het is stressvol dat je niet weet waar je aan toe bent", zegt Jan. Het stel is gek op hun bootje dat ze met een bescheiden erfenis konden kopen. "Maar we gaan niet meer varen. De benzine is te duur geworden." Dat vindt Henk-Jos jammer te horen. "Maar dat is toch eigenlijk echt jullie enige uitje in de week?"

De laatste broden die overblijven gaan in de geefkast op het Vogelplein waar iedereen spullen kan halen en brengen. "Dat doe ik in twee rondes", zegt Henk-Jos. "Anders wordt alles meegenomen door één iemand en verdwijnt het in de vriezer. Ik wil juist graag dat zoveel mogelijk mensen ervan profiteren."

Daarom geeft hij stapels brood aan een bewoonster op het plein. Ze legt zaterdagochtend een tweede ronde brood in de kast. De bewoonster heeft nog een verrassing voor Henk-Jos die toevallig thuis aan het klussen is. "Ik heb gipsplaten over. Kun je ze misschien gebruiken?" En dat kan hij wel. En zo gaat de boodschappendominee van Dordrecht aan het einde van de avond zelf ook niet met lege handen naar huis toe. Tevreden, want hij bracht tien gezinnen vaak voor een week aan voedsel. En volgende week doet hij het allemaal weer opnieuw.

Henk-Jos van Leeuwen en zijn kerkgangers werken nauw samen met de organisatie Dagelijks Brood uit Dordrecht. Voor hen doet hij de route in Het Reeland. Vrijwilligers om in te pakken of rond te brengen zijn hard nodig. Je hoeft niet gelovig te zijn of lid van een kerk. Aanmelden kan via Dagelijks Brood: https://samendordt.nl/dagelijksbrood/