De lijst van een schilderij: meestal kijk je er overheen. Bij afbeeldingen van schilderijen wordt de lijst bijna altijd weggelaten. Maar wat doet een strakke zwarte lijst met een schilderij? Of een rijk bewerkt, verguld exemplaar? Hoe is de smaak door de eeuwen heen veranderd? En waarom heeft een schilderij eigenlijk een lijst? Op deze vragen wordt antwoord gegeven tijdens de online rondleiding Van de Kunst en de Rand. Die is vanaf dinsdagavond te vinden op de website van het museum.
''Een lijst is praktisch: hij beschermt het schilderij en je kunt er een ophangoog aan maken, maar dat niet alleen,” laat conservator Liesbeth van Noortwijk weten. “Een lijst heeft ook effect op de voorstelling en hoe je daar naar kijkt. Het maakt wel degelijk uit hoe de lijst eruit ziet. Kortom, lijsten zijn het bekijken waard.''
Van Noortwijk laat in deze mini-lijstencursus zien hoe verschillend lijsten zijn. ''Met functie heeft dat niet altijd te maken, wel met smaak'', vertelt ze. ''En die smaak, of de mode, verandert nogal eens. Veel schilderijen hebben dan ook in de loop der tijd wel eens een andere lijst gekregen. In de 19de eeuw bijvoorbeeld waren vergulde, rijk versierde lijsten in trek. In de 17de eeuw kregen veel schilderijen juist een donkere, ebbenhouten lijst met een strak profiel.''
Maar lang niet alle schilderijen hebben een lijst. Veel moderne en hedendaagse kunstenaars laten de lijst weg. Of ze kiezen hooguit voor een simpel, smal latje. Van Noortwijk: ''Omdat een opvallende lijst ook storend kan zijn; onnodige ruis. De rand van het doek is dan de enige begrenzing van het beeld. Het wordt meer onderdeel van de ruimte waar het hangt. De keuze voor géén lijst is dus ook een keus.''
Foto: Jasper Letschert
