Het luchtalarm verdwijnt: zo vaak loeiden de sirenes de afgelopen 30 jaar voor noodsituaties

“Niet zo heel vaak”, zegt Rene van der Linden. Hij is woordvoerder van de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (VRR). Volgens onderzoek van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) gaat het om slechts vier keer in de regio Rijnmond.

“Dat is in theorie goed, want dat betekent dat we niet heel veel rampen hebben meegemaakt.” Toch wil Van der Linden benadrukken dat weinig rampen niet betekent dat de sirenes overbodig zijn.

“Dat geldt met een verzekeringspolis ook. Die sluit je ook af, maar hoop je niet te hoeven gebruiken”, vergelijkt hij.

Het luchtalarm bestaat sinds 1998, maar biedt volgens minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid nog nauwelijks voordelen. In het meest gunstige geval krijgt 75 procent van de mensen het te horen. Volgens haar is NL-Alert, dat meldingen naar mobiele telefoons stuurt, inmiddels flink verbeterd. Ook uit onderzoek van het NIPV bleek dat de toegevoegde waarde van de huidige alarmpalen niet aan te tonen is. Ook zeiden de onderzoekers dat NL-Alert zich volop heeft ontwikkeld en bewezen.

“Juist wanneer de sirenes loeien, geeft dat een behoorlijke ernst aan”, legt Van der Linden uit. De sirenes gaan niet zomaar af. Als ze aan worden gezet geeft dat een levensbedreigende situatie of ernstige gezondheidsrisico’s aan.

“NL-Alert wordt veel sneller en vaker als waarschuwing gebruikt en kan van alles betekenen.” Daarom zien ze bij de VRR behoorlijk wat nadelen als alleen NL-Alert gebruikt wordt. De sirenes zijn meer een alarmering.

Ook Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid (VRZHZ) noemt het een risico. Zij begrijpen wel dat de minister langzaam wil overgaan op alleen NL-Alert, maar zij plaatsen daar kanttekeningen bij. "We hebben een aantal randvoorwaarden gesteld aan het uitfaseren van het gebruik van het luchtalarm", zegt Gerben van den Boom van VRZHZ.

Zo wil de veiligheidsregio een goed inzicht in de risico's krijgen. Ze willen weten wat mogelijke problemen kunnen zijn voor de bereikbaarheid. Voorbeelden hiervan zijn telefoons die uit staan of leeg zijn of in een gebied met slechte verbinding zijn. "Alleen dan kunnen we de overgang in goede banen leiden."

Ook ziet de veiligheidsregio risico's in digitale verstoring. "Verstoringen van buitenaf. Hoe groot is de kans daar op? Maar ook: op welke manier kan dat gebeuren? Dan is de vervolgvraag hoe we ons daartegen weerbaar kunnen maken", zegt Van den Boom.

Eén van de weinige keren dat de sirenes in onze regio zijn ingezet, was op 28 februari 1996. Toen woedde een brand in een loods van CMI. “Daarbij ontstonden giftige rookwolken”, zegt Van der Linden. “Grijze dampen trokken door Pernis. Dat was niet gezond.”

Het was belangrijk dat de sirenes mensen toen waarschuwde om naar binnen te gaan. “Rook is altijd gevaarlijk”, waarschuwt hij. Zijn advies is daarom ook om dat altijd te vermijden.

Een grote brand op het schip de Friesland in Vlaardingen op 6 maart 2002 zorgde er ook voor dat het alarm door de regio klonk. Hevige rook die bij de brand ontstond werd in de richting van Schiedam geblazen.

Rijnmond schreef er in 2002 dit over:

“De prikkelende, gele rook gaf aanvankelijk reden tot bezorgdheid. Er werd groot alarm geslagen en de sirenes in Schiedam begonnen te loeien. Inwoners van Schiedam-West moesten een paar uur binnen blijven. De brandweer verrichtte direct gasmetingen, maar trof geen gevaarlijke concentraties aan. De brand op het schip, waarbij tijdens reparatiewerkzaamheden het isolatiemateriaal vlam vatte, was 's avonds onder controle. Het duurde nog tot vrijdag 8 maart voor de brand uit was.”

Ondanks dat dit uiteindelijk niet schadelijk bleek te zijn, is het volgens Van der Linden wel belangrijk geweest dat het luchtalarm toen mensen heeft gealarmeerd. De brand veroorzaakte een urenlange smog. Enkele omwonenden kregen last van hun luchtwegen. Een aantal personen is daarvoor behandeld in het ziekenhuis.

Gerben van den Boom van Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid vertelt dat in 2007 een lekkage van een gevaarlijke stof heeft plaatsgevonden in Heinenoord in een leidingstraat, een plek waar allemaal leidingen of buizen doorheen lopen. "Omdat het om een giftig en brandbaar gas ging, is in Heinenoord de sirene geactiveerd."

“In 2011 ontstond brand bij het bedrijf Chemie-Pack in Moerdijk. Bij de brand waren grote hoeveelheden chemische stoffen betrokken. Als gevolg van de rookontwikkeling is in Dordrecht één en zijn in de Hoeksche Waard drie sirenes geactiveerd”, zegt Van den Boom.

Volgens Yesilgöz neemt het bereik van de sirene steeds verder af. In nieuwe woonwijken, kleinere woonkernen en gebieden met veel hoogbouw neemt de hoorbaarheid af, zegt ze. Slechts in een paar gevallen zijn nieuwe sirenes gebouwd, maar eigenlijk moeten er landelijk vijfhonderd bijgebouwd worden om op het bereikbaarheidsniveau van 75 procent te blijven.

Dat argument gaat volgens Van der Linden niet op. Volgens hem had de overheid dat beter moeten bijhouden. “Na jaren weinig investeren in onderhoud moet er nu veel gebeuren.”

De sirenes nu afschaffen zou volgens hem behoorlijk wat kunnen schelen in de kosten. Hij noemt als voorbeeld dat mensen ook niet raar moeten opkijken dat hun kozijnen verweerd zijn als ze die jarenlang niet hebben geschilderd.

Yesilgöz zegt ‘rekening’ te willen houden met gebieden in de buurt van chemische industrie. Dat vindt Van der Linden een mooi verhaal, maar te vaag. “Een gifwolk met zuidwestenwind of een andere ramp houdt geen rekening met regiogrenzen”, zegt hij.

Voor hem is het heel simpel. Loeiende sirenes betekent: naar binnen, deuren en ramen dicht en de calamiteitenzender van Rijnmond aan.