Hij werd verraden en door zijn eigen politiecollega's opgepakt: Dordtse verzetsman Gijs van Bemmelen geëerd

In Dordrecht is vrijdag het Gijs van Bemmelenpad in gebruik genomen. Burgemeester Wouter Kolff van Dordrecht heeft het straatnaambord samen met achterkleindochter Esther van Velzen-Van Bemmelen onthuld. Onderzoeker en kenner van de Dordtse politie tijdens de bezetting Frank van Riet heeft Gijs van Bemmelen voorgedragen voor dit eerbetoon. "Hij zat in het verzet. Als je dat doet vanuit de politieorganisatie, dan moet je stevig in je schoenen staan. Wetende dat als het mis gaat, dat het je leven kan kosten. Hij was een vader van vijf kinderen", zegt Van Riet over Van Bemmelen.

Lees ook: Vond er een grote Dordtse affaire plaats tijdens WO II?

Gijs van Bemmelen is in 1919 bij het Dordtse politiekorps gekomen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sluit hij zich aan bij de verzetsgroep van Sytze Beinema, één van de grondleggers van het verzet in Dordrecht. Van Bemmelen verspreidt onder meer voedselbonnen aan onderduikers. In oktober 1943 wordt opperwachtmeester Gijs van Bemmelen opgepakt als hij de politiepost aan de Diepenbrockweg in Dordrecht binnenkomt om zijn dienst te beginnen. Hij wordt gearresteerd door politiecollega's. Het verzetswerk van Van Bemmelen blijkt te zijn verraden.

Hij overlijdt op 20 juli 1944 in een concentratiekamp. Zijn jongste kind is dan 10 jaar oud. Het is de moeder van Margo Birkhoff-Uijlenbroek. "Het is in het gezin van mijn moeder een drama geweest, dat is ons ook wel in de overlevering meegegeven", zegt Birkhoff-Uijlenbroek hierover. "4 mei was altijd een andere dag als alle anderen."

De nabestaanden hebben een dossier met brieven die Gijs van Bemmelen in de eerste periode na zijn arrestatie aan zijn vrouw en kinderen heeft geschreven. Hij bericht hen regelmatig uit Kamp Vught. Als hij vanuit Vught naar Duitsland wordt getransporteerd, houdt het briefverkeer op.

Van Bemmelen wordt in mei 1944 met honderden anderen vanuit Vught op de trein gezet. De gevangen denken dat ze naar Kamp Buchenwald worden gebracht. Dat blijkt uit een doosje met briefjes dat uit de trein is gegooid. In het doosje zitten vloeipapiertjes met adressen. Ook het adres van het gezin Van Bemmelen in Dordrecht zit erbij.

De vinder van het het doosje met de adressen, schrijft aan de vrouw van Gijs van Bemmelen dat hij het doosje heeft gevonden: Heb op 25.5 'n doosje gevonden op de spoorbaan waarin 48 adressen waarbij ook 't Uwe en 'n verzoek erbij om aan al deze adressen te melden den volgenden inhoud: "Wil vinder dezes aan alle ingesloten adressen meededelen, dat wij met 768 krijgsgevangenen uit Vught zijn vervoerd naar Buckenwalde en dat zij pakjes meer moeten sturen - Groetend 'n Nederlander.

Later blijkt dat de gevangenen niet naar Buchenwald maar naar Dachau zijn getransporteerd. Daarvandaan is Van Bemmelen overgebracht naar Kamp Natzweiler in de Elzas. Daar moet hij als dwangarbeider in een mijn werken. Gijs van Bemmelen is daar in juli 1944 omgekomen na een ongeluk. De familie heeft jaren later met een ooggetuige van het ongeluk gesproken: "Mijn opa is overleden aan een schedelbasisfractuur die hij heeft opgelopen toen de lorrie waarop hij zat, tegen een trein is gebotst. Hij is diezelfde dag overleden."

Zijn vrouw krijgt pas negen maanden na zijn overlijden bericht. Het is dan eind april 1945. "Mijn moeder vertelde altijd dat het merkbaar was dat de bevrijding op komst was", vertelt Birkhoff-Uijlenbroek. "Toen kregen ze via het Rode Kruis het bericht dat hij al in juli 1944 in het kamp was overleden. De bevrijding van 5 mei 1945 voelde voor hen niet als bevrijding, het was een trieste periode en een groot drama."

De familie vindt het mooi dat de gemeente Dordrecht Gijs van Bemmelen nu eert met een pad. Kleindochter Margo Birkhoff-Uijlenbroek: "We vinden het mooi, vooral omdat je beseft dat het zo nodig is dat deze verhalen verteld blijven worden." Zij heeft gesproken bij de onthulling van het straatnaambord op begraafplaats Essenhof. Ook een aantal andere klein- en achterkleinkinderen van Van Bemmelen zijn aanwezig geweest.

"Ik respecteer wat mijn opa heeft gedaan, maar ik heb ook wel eens vragen van 'hoe ben je erin gerold' en 'heb je kunnen overzien wat de consequenties waren'. Ik denk dat over het algemeen trots en respect de overheersende gevoelens zijn." De kleindochter heeft de brieven van haar opa vanuit Kamp Vught gelezen: "Ik denk dat hij niet iemand was die zich mee liet slepen, hij heeft wel beseft dat het consequenties kon hebben. Het is bijzonder dat je dat kunt. Er zijn er natuurlijk meer die dat hebben gedaan. Dat is niet niks."

Onderzoeker Frank van Riet is het daarmee eens: "Het is terecht dat zijn naam niet wordt vergeten. Door het Gijs van Bemmelenpad krijgt de politieman een plek in het collectief geheugen van zijn stad."

Ook burgemeester Wouter Kolff vindt dat Gijs van Bemmelen zijn pad op De Essenhof meer dan verdiend heeft. "Heel veel dingen die in Nederland en Dordrecht verkeerd zijn gegaan, zijn te herleiden naar de politie in die tijd. Dan is het wel heel bijzonder dat er ook politieagenten waren die van hun mogelijkheden gebruik maakten om in het verzet te zitten. Het is dus terecht dat deze verzetsheld nu een eigen pad heeft op de Essenhof."

Gijs van Bemmelen heeft in 1996 postuum de Yad Vashem onderscheiding gekregen. Dat is een onderscheiding voor niet-Joden die hun leven op het spel zetten om Joden te redden. Ook is het Verzetsherdenkingskruis postuum aan hem toegekend. Op begraafplaats Essenhof in Dordrecht worden meer leden van het Dordtse verzet geëerd. Eerder dit jaar heeft Lenie Dicke er een pad naar zich vernoemd gekregen.

Lees ook: Dordtse verzetsheld Lenie Dicke misleidde een Duitse officier, nu krijgt ze een straat naar haar vernoemd

Vrijdagavond wordt er ook uitgebreid aandacht besteed aan de straatnaamborden of De Essehof in Op Pad Met Ad na nieuws van 18:00 uur.

Bekijk hieronder de reportage die RTV Dordrecht maakte: