Dat heeft alles te maken met de wet die het Rijk wil opstellen. Die komt er waarschijnlijk pas in juni. Voor die tijd kan het geld dus niet worden overgemaakt naar mensen die in de problemen komen. En dat is een slechte zaak, vindt wethouder Peter Heijkoop namens de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) dit weekend op NPO Radio 1. “Wij hebben het aan de minister gevraagd of wij al voorlopend op de wet- en regelgeving alvast mogen uitkeren. Maar die ruimte wordt dit keer helaas niet geboden.” Vorig jaar mocht dat wel, omdat de urgentie toen erg hoog was, legt Heijkoop uit. Maar nu zegt het kabinet: “We hebben al een koopkrachtpakket en we (gemeenten red.) mogen ook alvast een voorschot uitbetalen van 500 euro en de meeste gemeenten zullen dat ook doen. Maar dat is dan wel volgens de oude regels van vorig jaar.” Dat houdt in dat alleen mensen die vorig jaar een energietoeslag hebben ontvangen, dat voorschot dit jaar kunnen krijgen.
Gemeenten staan daarom voor een lastige keuze: betalen ze wel het voorschot uit of niet?
Doen ze dat wel, dan krijgen mensen die er vorig jaar geen recht op hadden dit jaar maximaal 800 euro van het Rijk. Kwam je wel in aanmerking, kun je 500 euro voorschot ontvangen en in de zomer, als de wet rond is, de andere 800. Keert de gemeente geen voorschotten uit, dan kan iedereen die in aanmerking komt een aanvraag indienen en 1300 euro ontvangen.
Onnodig ingewikkeld
Maar voor veel mensen is dit allemaal veel te ingewikkeld en bovendien is het vertrouwen in het Rijk sterk gedaald. Daarom vragen veel mensen überhaupt geen toeslag meer aan. Heijkoop pleit dan ook voor een structurele oplossing. “De problemen zijn er al langer. Er komen steeds ad hoc oplossingen. Het komt er eigenlijk op neer: het is te weinig, het is onzeker en het is te ingewikkeld met al die toeslagen. Dit was juist zo belangrijk, deze communicatie, dat die voorspelbaar was. Dat mensen wisten waar ze op konden rekenen. En dan blijkt het toch weer anders te zijn”, benadrukt Heijkoop. “Hier moet het Rijk structureel werk van moeten maken.”
Heijkoop wil ook meer speelruimte voor de gemeenten, die nu verantwoordelijk zijn voor de uitkering van de toeslagen. “Wij willen graag de ruimte om mensen te helpen waar nodig. En de ene gemeente zal daar iets andere keuzes in maken dan de andere. Je ziet ook in het rapport van TNO: de mate van energiearmoede verschilt ook enorm per gemeente, dus in die zin is het niet gek dat dat (de uitkering red.) ook verschilt per gemeente. Maar wat ook meespeelt: veel gemeenten hebben een heel team opgetuigd om die energietoeslag goed uit te keren. Dat is een enorme operatie. En we moeten nu die teams grotendeels ontmantelen, om ze over een paar maanden weer op te tuigen. Dat is eigenlijk heel lastig in de uitvoering. We moeten nu eigenlijk op onze handen zitten.”
Voorlopig is het dus afwachten wanneer het kabinet het eens is over de wet- en regelgeving rondom de energietoeslagen. Uit onderzoek blijkt dat vorig jaar in totaal 400.000 huishoudens baat hebben gehad bij steunmaatregelen die energiearmoede aanpakken.